Επισκόπηση του Πλαισίου Αντικατάστασης Δεικτών Αναφοράς (Benchmark Rates Reform)

Τα διατραπεζικά επιτόκια του Λονδίνου (London Interbank Offered Rates - LIBOR) είναι ομάδες επιτοκίων σε συγκεκριμένα νομίσματα (CHF, EUR LIBOR, GBP, JPY, USD) που διαχειρίζεται η ICE Benchmark Administration (IBA), η οποία εξουσιοδοτείται και ρυθμίζεται από την Επιτροπή Χρηματοπιστωτικής Συμπεριφοράς του Ηνωμένου Βασιλείου (UK Financial Conduct Authority - FCA).

Τα LIBOR αντιστοιχούν σε επιτόκια που χρησιμοποιούν οι κορυφαίες τράπεζες, οι οποίες διαθέτουν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρήματος προκειμένου να χρηματοδοτούν τις ανάγκες τους σε ρευστότητα σε επιλεγμένα νομίσματα χωρίς την παροχή εξασφαλίσεων.

Tα LIBOR, που είναι από τους κυριότερους δείκτες αναφοράς επιτοκίων, που χρησιμοποιούνται στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, θα πάψουν να υφίστανται ή θα είναι μη-αντιπροσωπευτικά μετά την 31η Δεκεμβρίου 2021 (CHF, EURO LIBOR, GBP, JPY σε όλες τις διάρκειες  και USD LIBOR διάρκειας μίας εβδομάδας και δύο μηνών, ενώ για τις υπόλοιπες διάρκειες USD LIBOR μετά την 30η Ιουνίου 2023).

Τα επιτόκια που αναφέρονται ως μηδενικού κινδύνου (Risk Free Rates – RFR) είναι εναλλακτικά επιτόκια αναφοράς που έχουν αναπτυχθεί με την επίβλεψη των Κεντρικών Τραπεζών και δύναται να αξιοποιηθούν αντί των LIBOR.

Οι ρυθμιστικές αρχές έχουν συστήσει για κάθε LIBOR τα επιτόκια μηδενικού κινδύνου για δείκτες αναφοράς, ως ακολούθως:

Tα RFR διαφέρουν από τα LIBOR βάσει χαρακτηριστικών όπως, ενδεικτικά, η περίοδος αναφοράς του επιτοκίου, η μεθοδολογία υπολογισμού και τα ενσωματωμένα στοιχεία κινδύνου.

Συγκεκριμένα, τα LIBOR είναι σειρές μεσοπρόθεσμων επιτοκίων με διάρκεια έως 12 μήνες, ενώ τα RFR είναι επιτόκια μιας ημέρας. Παράλληλα, τα LIBOR εξάγονται κυρίως από ενδεικτικές τιμές που παρέχονται από επιλεγμένες τράπεζες με σκοπό να αποτελούν εκτιμήσεις για τα επιτόκια χορήγησης κεφαλαίων. Τα RFR είναι δείκτες αναφοράς επιτοκίων που βασίζονται σε πραγματικές συναλλαγές.

Συγχρόνως, τα LIBOR είναι επιτόκια δανεισμού χωρίς εξασφάλιση και περιλαμβάνουν στοιχεία κινδύνων της διατραπεζικής αγοράς όπως είναι ο πιστωτικός κίνδυνος και ο κίνδυνος ρευστότητας. Tα RFR δεν περιλαμβάνουν στοιχεία πιστωτικού κινδύνου και κινδύνου ρευστότητας.

Οι εθνικές ομάδες εργασίας έχουν υποστηρίξει, μέσω συστάσεων, τη χρήση των RFR ως εναλλακτικών επιτοκίων αναφοράς, όπου είναι δυνατόν, προκειμένου να βελτιωθεί η υποκείμενη ρευστότητα αυτών των δεικτών αναφοράς.

Προκειμένου να αντικατοπτρισθεί η διαφορά που παρατηρείται ιστορικά μεταξύ των LIBOR και των ανατοκισμένων RFR και να ελαχιστοποιηθεί ο οικονομικός αντίκτυπος μιας αντικατάστασης, οι εθνικές ομάδες εργασίας συνιστούν να προστεθεί ένα σταθερό περιθώριο προσαρμογής στο ανατοκισμένο RFR για κάθε μια από τις περιόδους του LIBOR που αντικαθιστά.

Οι δημόσιες διαβουλεύσεις ανέδειξαν, ως ευρέως αποδεκτή, την επιλογή του υπολογισμού ενός σταθερού περιθωρίου προσαρμογής. Αυτό το περιθώριο προσαρμογής υπολογίζεται βάσει των ιστορικών παρατηρήσεων της διαφοράς μεταξύ του LIBOR και του αντίστοιχου RFR που έχει ανατοκιστεί για μια 5ετή περίοδο με καταληκτική ημερομηνία, την 5η Μαρτίου 2021, η οποία είναι η ημερομηνία κατά την οποία η FCA ανακοίνωσε επίσημα την παύση ορισμένων ρυθμίσεων LIBOR.

Οι ημερομηνίες που έχει ανακοινώσει η FCA για την παύση ή απώλεια αντιπροσωπευτικότητας των  LIBOR παρατίθενται στον κάτωθι πίνακα:

Η εποπτική αρχή FCA δεν έχει ακόμη καθορίσει μια ημερομηνία λήξης για τη χρήση του συνθετικού LIBOR σε Λίρα Αγγλίας.

Οι προαναφερόμενες ημερομηνίες μπορεί να αλλάξουν κατόπιν νέων αποφάσεων της εποπτικής αρχής FCA.

Το συνθετικό LIBOR είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα επιτόκιο αναφοράς LIBOR που συνεχίζει να δημοσιεύεται αλλά δεν βασίζεται πλέον σε υποβολές των τραπεζών, αλλά μάλλον σε μια εναλλακτική (ή «συνθετική») μεθοδολογία υπολογισμού.

Το συνθετικό επιτόκιο επιλέχθηκε από την UK FCA για να παράσχει μια λογική και δίκαιη προσέγγιση του τι θα μπορούσε να είναι στο μέλλον το αντίστοιχο LIBOR των τραπεζών. Ωστόσο, σύμφωνα με την FCA, τα συνθετικά LIBOR δεν θα είναι πλέον αντιπροσωπευτικά επιτόκια αναφοράς και θα επιτρέπονται μόνο για χρήση σε περιορισμένο σύνολο συμβάσεων.

Η μετάβαση από το LIBOR θα επηρεάσει τόσο τις ήδη υπάρχουσες, όσο και τις μελλοντικές συναλλαγές στις χρηματοοικονομικές αγορές σε δάνεια, ομόλογα, παράγωγα καθώς και σε άλλα χρηματοπιστωτικά μέσα ή/και προϊόντα ή/και χρηματοπιστωτικές συμβάσεις που συνδέονται με το επιτόκιο αναφοράς LIBOR.

Ο φορέας ISDA (International Swaps and Derivatives Association) έχει εκδώσει το ISDA 2020 IBOR Fallbacks Protocol προς διευκόλυνση των συμμετεχόντων στις διεθνείς αγορές παραγώγων όσον αφορά στην συμβατική μετάβαση των LIBOR σε νέα επιτόκια. Το πρωτόκολλο είναι ένας πολυμερής συμβατικός μηχανισμός που χρησιμοποιείται για την τροποποίηση συμβάσεων με τεκμηρίωση ISDA.

Οι εφεδρικές διατάξεις για τα επιτόκια αναφοράς, αναφέρονται στους συμβατικούς όρους που ισχύουν εάν το υποκείμενο επιτόκιο αναφοράς στο χρηματοπιστωτικό προϊόν/μέσο ή και στην σχετική σύμβαση διακοπεί οριστικά, παύσει να είναι διαθέσιμο ή  αντιπροσωπευτικό. Στο πλαίσιο των εφεδρικών διατάξεων, συμπεριλαμβάνεται η περιγραφή  των γεγονότων που οδηγούν στη μετάβαση σε νέο εναλλακτικό επιτόκιο αναφοράς, του νέου εναλλακτικού επιτοκίου αναφοράς και του τυχόν περιθωρίου προσαρμογής, όπως αναλύεται ανωτέρω.

Υπάρχουν συσσωρευμένες από το παρελθόν συμβάσεις στους τομείς των χρεωστικών τίτλων, των δανείων, των προθεσμιακών καταθέσεων και των παραγώγων που αναφέρονται στα LIBOR, οι οποίες λήγουν μετά την 31η Δεκεμβρίου 2021 και δεν περιλαμβάνουν ισχυρές συμβατικές εφεδρικές διατάξεις για την κάλυψη της παύσης των LIBOR.

Τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν την ευθύνη να αναλύσουν τις συμβατικές τους ρυθμίσεις προκειμένου να προσδιορίσουν τις καταστάσεις τις οποίες προορίζεται να καλύψει μια συμβατική εφεδρική διάταξη.  Μια εφεδρική διάταξη θεωρείται  ότι δεν είναι ισχυρή εάν – εκτός και άλλων παραγόντων - δεν προβλέπει μόνιμο υποκατάστατο για τον υπό παύση δείκτη αναφοράς.

Σύμφωνα με τον Εκτελεστικό Κανονισμό (ΕΕ) 2021/1847 της Επιτροπής της 14^ης Οκτωβρίου 2021, σχετικά με τον καθορισμό καταστατικού υποκατάστατου για ορισμένες εκδόσεις του CHF LIBOR, ως νέο επιτόκιο αναφοράς ορίστηκε το Swiss Average Rate Overnight “SARON”.

Τα ακόλουθα επιτόκια καθορίζονται ως επιτόκια αντικατάστασης του CHF LIBOR στις αναφορές στο CHF LIBOR σε κάθε σύμβαση και σε κάθε χρηματοπιστωτικό μέσο, όπως ορίζεται στην οδηγία 2014/65/ΕΕ:

• το CHF LIBOR διάρκειας 1 μήνα αντικαθίσταται από το ανατοκιζόμενο επιτόκιο SARON διάρκειας 1 μήνα, όπως αυτό παρατηρείται κατά τη διάρκεια της περιόδου 1 μήνα που προηγείται της περιόδου επιτοκίου
• το CHF LIBOR διάρκειας 3 μηνών αντικαθίσταται από το ανατοκιζόμενο επιτόκιο SARON διάρκειας 3 μηνών, όπως αυτό παρατηρείται κατά τη διάρκεια της περιόδου 3 μηνών που προηγείται της περιόδου επιτοκίου
• το CHF LIBOR διάρκειας 6 μηνών αντικαθίσταται από το ανατοκιζόμενο επιτόκιο SARON διάρκειας 3 μηνών, όπως αυτό παρατηρείται κατά τη διάρκεια της περιόδου 3 μηνών που προηγείται της περιόδου επιτοκίου
• το CHF LIBOR διάρκειας 12 μηνών αντικαθίσταται από το ανατοκιζόμενο επιτόκιο SARON διάρκειας 3 μηνών, όπως αυτό παρατηρείται κατά τη διάρκεια της περιόδου 3 μηνών που προηγείται της περιόδου επιτοκίου.

Στα επιτόκια αντικατάστασης που καθορίζονται ως άνω, προστίθεται σταθερή προσαρμογή για τη διαφορά. Η εν λόγω σταθερή προσαρμογή για τη διαφορά ισοδυναμεί με τη διαφορά που δημοσιεύεται για κάθε σχετική διάρκεια ισχύος και υπολογίζεται στις 5 Μαρτίου 2021 ως ιστορική διάμεση διαφορά μεταξύ του οικείου CHF LIBOR και του αντίστοιχου SARON, ανατοκισμένου για προγενέστερη πενταετή περίοδο για κάθε επιμέρους διάρκεια.

Τα επιτόκια αντικατάστασης του CHF LIBOR ορίζονται σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα:

Σύμφωνα με τον Εκτελεστικό Κανονισμό (ΕΕ) 2021/1848 της Επιτροπής της 21^ης Οκτωβρίου 2021 σχετικά με τον καθορισμό επιτοκίου αντικατάστασης του σταθμικού μέσου των επιτοκίων του ευρώ για συναλλαγές μίας ημέρας (Euro Overnight Index Average, “EONIA”), ως νέο επιτόκιο αναφοράς ορίστηκε το Euro Short-Τerm Rate “€STR”.

Η προσαρμογή του σταθερού περιθωρίου που προστίθεται στο άνω καθορισμένο επιτόκιο αντικατάστασης ισούται με 8,5 μονάδες βάσης.